دو ويژگي التصاقي بودن و قانون هماهنگي اصوات در زبان ما، باعث راحتي اين امر مي گردد. به نظر من آشنايي كامل با اصوات و قوانين حاكم بر آن 90 درصد راه را براي صحيح خواندن و نوشتن توركي با الفباي عربي را هموار مي سازد.

اصوات (حروف صدادار): a-ə-e-o-ö-u-ü-ı-i

در زبان توركي بر خلاف فارسي و عربي كه 6 حرف صدادار دارند 9 حرف صدادار وجود دارد كه به صورتهاي زير نشان داده مي شوند.

a: (آ، ـا، ا)

آذربايجان: azərbaycan - آراز (رود ارس) : araz- قارداش (برادر): qardaş

ə: (اَ، ـه، ه، َ)

نكته : حروف ـه - ه در توركي صداي فتحه دارند برخلاف فارسي و عربي كه صداي Hو Eدارند!

اريمك (ذوب شدن): ərimək - سرچه/سئرچه (گنجشك): sərçəserçə

گولمه لي (خنده دار) : gülməli

سره لنمك (روي زمين ولو شدن): sərələnmək– دده (پدر): dədə

e: (ائـ، ئـ، ـئـ،ـئ، ئ)

نكته : حرف eيا كسره فقط در هجاي اول كلمات توركي قرار مي گيرند. برخلاف فارسي و عربي حرف كسره در توركي با علامت ـــِـ يا بدون نوشتن، نشان داده نمي شود و حرف مخصوص خود را دارد.

ائل (خلق، ايل): el - دئشمك (كاويدن همراه با سوراخ كردن): deşmək

سئومك (دوست داشتن): sevmək– بئش (عدد 5): beş

يئ (بخور): ye– دئ (بگو): de

برخي از اعضا تحت تأثير فينگيلش نويسي اشتباهاً از حرف e در كلمات توركي به جاي حروف i و ı استفاده مي كنند كه صحيح نمي باشد. مانند :

yakhjesoz ! >>>yaxcısız (خوب هستيد)

echerde ! >>> içirdi (مي نوشيد) و ...

o: (او، ـو، و)

در برخي از متون روي اين حرف يك علامت ساكن نيز گذاشته مي شود.

اوغوز (مجموعه اي از قبايل قديمي تورك ها بوده كه به چند تيره منشعب مي شده است) oğuz

قوروماق (محافظت كردن) : qorumaq– دوققوز (عدد 9) : doqquz

نكته : حرف oفقط در هجاي اول كلمات توركي مي آيد.

ö: (اؤ، ـؤ، ؤ)

اؤزگور (آزاد) : özgür– گؤزل (زيبا، خوشكل) : gözəl– دؤرد (عدد4) : dörd

نكته : حرف öفقط در هجاي اول كلمات توركي مي آيد.

u: (او، ـو، و)

اوچماق (پرواز كردن) : uçmaq– اولدوز (ستاره): ulduz– سو (آب): su

ü: (او، ـو، و)

در برخي از متون روي اين حرف يك علامت (Vكوچك) نيز گذاشته مي شود.

اورك (قلب، دل) : ürək– اوچ (عدد3) : üç

اوشومك (احساس سرما كردن) : üşüsmək– دوشونمك (فكر كردن، درك كردن): düşünmək

ı: (ايـ، يـ، ـيـ، ـي، ي)

در برخي از متون روي اين حرف يك علامت ساكن نيز گذاشته مي شود.

ايلديريم (رعد و برق، ساعقه) ıldırım– آلتي (عدد6) : altı

آيريليق (جدايي) : ayrılıq– تانري (خدا) : tanrı

i: (ايـ، يـ، ـيـ، ـي، ي)

ايكي (عدد2) : iki– تيتره مك (لرزيدن): titrəmək

گئري (عقب) : geri– ديل (زبان) : dil– ديلچي (زبانشناس) : dilçi

همانطور كه در مثال هاي فوق هم مشاهده كرديد براي نشان دادن يك حرف با الفباي لاتين چندين شكل در الفباي عربي وجود دارد كه باعث مشكل تر شدن خواندن و نوشتن به زبان توركي است.

همچنين براي 3 حرف o - u - ü فقط يك حرف او و براي 2 حرف ı و i فقط يك حرف ايـ كه هر كدام با گونه هاي مختلف در الفباي عربي هستند، وجود دارد و در برخي مواقع تشخيص اين حروف مشكل مي شود.

اصوات (حروف صدادار) زبان توركي از چند ديدگاه تقسيم بندي مي شوند.

1.اصوات قالين (خشن) : Aa-Oo-Uu-Iı
2.اصوات اينجه (ظريف): Əə-Ee-Öö-Üü-İi
تقسيم بندي فوق را به خاطر بسپاريد!

طبق قانون هماهنگي اصوات كلمات توركي يا متشكل از حروف صدادار قالين و يا متشكل از حروف صدادار اينجه مي باشند. بنابراين با دانستن يكي از حروف كلمه مي توان بقيه حروف آن را نيز به راحتي تشخيص داد. مثال:

اوزه جك (شنا خواهد كرد) : اين كلمه مي تواند به يكي از صورتهاي زير خوانده شود!

ozəcək – uzəcək – üzəcək

اما با ديدن حرف فتحه در كلمه اوزه جك به راحتي مي توان تشخيص داد كه حرف او همان مصوت ü مي باشد چون دور حرف o و u در گروه قالين قرار دارد در حالي كه حرف ه (فتحه) در گروه اينجه مي باشد. بنابرين üzəcək صحيح مي باشد.

آيديندير (واضح مي باشد) با توجه به حرف آ حروف يـ برابر ı خواهد بود.

aydındır خوانده مي شود * * * خوانده نمي شود aydindır – aydındir , …

اؤزوموندور (از آن خودم است) با توجه به حرف اؤ صداهاي ـو،و فقط مي توانند ü باشند.

özümündürخوانده مي شود * * * خوانده نمي شود özumundur – özümundur , …

پسوند مصدرساز ماق و مك به ترتيب براي حروف صدادار قالين و اينجه به كار گرفته مي شوند:

آلماق، قالماق، اولماق، قيزارماق، اوزانماق، يازماق و ...

گلمك، گولمك، اؤلمك، ايشله مك، اوزمك، سئومك و...

در برخي از گويش هاي توركي آذربايجاني به حاي حروف ق و ك از حرف خ استفاده مي شود كه صحيح نيست!

آلماخ، قالماخ و... گلمخ، گولمخ و ... !!!!